Avans faizi, ticari işlemler ve sözleşmelerden doğan borç ilişkilerinde önemli bir yer tutan faiz türlerinden biridir. 3095 sayılı Kanun'un 2/II. maddesi uyarınca, ticari işlerde avans faizinin uygulanması mümkündür.
Avans faizi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından belirlenen kısa vadeli avans işlemleri için geçerli faiz oranıdır. 3095 sayılı Kanun'un 2. maddesi, avans faizini şu şekilde düzenlemektedir:
Bir miktar paranın ödenmesinde temerrüde düşen borçlu, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça, kanuni faiz oranı üzerinden temerrüt faizi ödemek zorundadır.
Ticari işlerde, TCMB’nin belirlediği kısa vadeli avans faiz oranı, taraflarca sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa uygulanabilir.
Eğer yılın ikinci yarısında TCMB’nin avans faiz oranı önemli ölçüde değişirse, yeni oran geçerli olur.
Bu düzenleme, ticari işlerde avans faizinin uygulanabilmesini ve yasal faizden daha yüksek bir faiz talep edilmesini mümkün kılmaktadır.
Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 2024 Tarihli Kararı
Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 22.10.2024 tarihli kararında, ticari iş niteliğinde olan bir sözleşmeye bağlı alacakta avans faizinin uygulanması gerektiği, ancak mahkemenin hatalı olarak yasal faiz uyguladığı tespit edilmiştir. Kararın ilgili bölümü şu şekildedir:
"Davacı yüklenici tacir olup, 6102 sayılı TTK'nın 19/2. maddesi gereğince taraflardan biri için ticari iş niteliğinde olan sözleşmeler, kanunda aksine hüküm yoksa diğer taraf için de ticari iş sayılmaktadır. 3095 sayılı Kanunun 2/II. maddesi gereğince dava konusu alacağın avans faizi ile istenebilmesi mümkündür. Bununla birlikte, mahkemece kabul edilen alacağa **reeskont faizi yerine yasal faiz uygulanması isabetli olmamıştır."
Bu karar, şu noktaların altını çizmektedir:
Ticari iş niteliğindeki sözleşmelerde avans faizi uygulanabilir.
Mahkemeler, tarafların talep ettiği faiz türünü doğru belirlemelidir.
Yasal faiz yerine, tarafların talebine uygun olarak avans faizi veya reeskont faizi uygulanmalıdır.
Faiz ve Temerrüt Faizi Düzenlemeleri
Avans faizi ile birlikte, faiz ve temerrüt faizi konuları da dikkate alınmalıdır. Türk Borçlar Kanunu (TBK) ve 3095 sayılı Kanun bu konuları şu şekilde düzenlemektedir:
1. Genel Faiz Düzenlemesi (TBK md. 88)
Faiz ödeme borcunda uygulanacak yıllık faiz oranı, sözleşmede kararlaştırılmadıysa faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuata göre belirlenir.
Sözleşmede belirlenen faiz oranı, yasal faiz oranının en fazla %50 fazlası kadar olabilir.
2. Temerrüt Faizi Düzenlemesi (TBK md. 120 & 3095 sayılı Kanun md. 2)
Temerrüt faizi, borçlu ödemede geciktiğinde uygulanır.
Sözleşmede belirlenen temerrüt faizi, yasal faiz oranının en fazla %100 fazlası kadar olabilir.
Eğer ticari işlerde bir temerrüt faizi belirlenmemişse, TCMB’nin belirlediği kısa vadeli avans faizi geçerli olur.
Bu hükümler, ticari işlerde temerrüt faizi ile avans faizi arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. Yargıtay kararına göre, ticari işlerde sözleşmede temerrüt faizi belirlenmemişse, avans faizi uygulanabilir.
Ticari İşlerde Avans Faizi ve Temerrüt Faizi
Ticari iş nedir? Ticaret Kanunu'na göre bir işin ticari iş sayılabilmesi için şu şartlar aranır:
İş, doğrudan TTK’da düzenlenmişse (örneğin, şirketler arası ticari sözleşmeler, çek ve senet işlemleri).
İş, ticari bir işletme ile ilgiliyse (örneğin, ticari krediler, ticaret yapan bir şirketin faaliyetleri).
Taraflardan biri için ticari iş niteliğinde olan bir sözleşme, karşı taraf için de ticari iş sayılır (TTK md. 3).
Yargıtay, ticari işlerde temerrüt faizi uygulanmasının gerekliliğini şu şekilde açıklamaktadır:
"Ticari temerrüt faizinin uygulanabilmesi için uyuşmazlığın taraflardan biri için ticari iş olması ve bu ticari işin tacir ile tacir olmayan kişi arasında mevcut akdi ilişki-sözleşmeden kaynaklanması gerekmektedir."
Bu içtihat doğrultusunda, ticari işlerde avans faizi veya temerrüt faizi talep edilmesi mümkündür.
Sonuç ve Değerlendirme
Avans faizi, ticari işlemlerden doğan alacaklarda önemli bir faiz türüdür. Yargıtay kararlarına göre ticari nitelikteki davalarda avans faizinin uygulanması gerektiği açıkça ortaya konmuştur. Ancak, bazı mahkemeler yanlışlıkla yasal faiz uygulayabilmekte ve bu durum davaların Yargıtay aşamasına taşınmasına sebep olabilmektedir.
Bu nedenle, ticari alacaklar konusunda dava açmadan önce avans faizinin talep edilip edilmediği değerlendirilmelidir. Yargıtay içtihatları göz önünde bulundurularak hazırlanan talepler, taraflara hukuki yarar sağlayacaktır.
留言